27 Ocak 2021‘de duyurulan Wayland 1.19.0’un üzerinden yaklaşık dokuz ay geçti. Ve Simon Ser; bugün yayımladığı bir bildiriyle, Wayland 1.20.0’ın Aralık ayında çıkarılması için çalıştıklarını açıkladı. 4 Kasım’da bir alfa sürüm yayınlayacaklarını belirten Ser; 18 Kasım’da bir beta ve 2 Aralık’ta vir sürüm adayı çıkaracaklarını söyledi. Ser; buna göre, final sürüm için de 9 Aralık tarihini hedeflediklerini ifade etti. Wayland 1.20.0’ın autotools yapı sistemini bırakacağını söyleyen Ser; kullanıcının istekte bulunabileceğini belirtti. Bilindiği gibi, 1980’lerin Başında bir MIT mühendisi olan Bob Scheifler tarafından duyurulan X; bilgisayarlar için yeni grafik görüntüleme sistemiydi ve o günlerde büyük bir devrimi ifade ediyordu. Kısa sürede UNIX ve benzeri sistemlerde standart grafik arayüz olarak kullanılmaya başlanan ve hâlâ da kullanılmakta olan X; ağ üzerinde çalışmaya imkan veren ilk grafik görüntüleme sistemiydi. Simon Ser’in bildirisine buradan ulaşabilirsiniz.
Continue Reading →
Zaman paylaşımlı bir sunucu üzerinde çalışan bir X sunucusu ağdaki istemciler tarafından kullanılabiliyordu. Zaten X, donanımdan bağımsız ve tamamen ağda hizmet verebilecek şekilde tasarlanmıştı. MIT yönetiminde ve Bob Scheifler liderliğinde geliştirilen X sunucusunun üstün olduğu ağ imkanları 90’lı yıllarda çoğunlukla kullanılmamaya başlandı. Ayrıca, X’in çok çeşitli donanımlara Linux ortamında nasıl erişim sağlayacağı da önemli bir sorun haline gelmişti. Bu, GNU/Linux dünyası için üzüntü vericiydi. Bu gelişmelere yönelik olarak, 2007 yılında Thomas Hellstrom, Eric Anholt ve Dave Airlie tarafından geliştirilen TTM (Translation Table Maps) adını verilen bir önbellekleme sistemi kullanılmaya başlandı. Böylelikle uygulamalar grafik verilerin işlenmesi için beklemek zorunda kalmayacak ve hızlanacaklardı.
Bu, kuşkusuz, GNU/Linux çevrelerinde memnunlukla karşılandı. Sonuç olarak, tüm Linux grafik sürücülerinin kullanabileceği bir bellek yönetim sistemi kullanılabilir olmuştu. Ancak, açık kaynak kodlu Linux grafik sürücülerinin basit API’lere ihtiyaç duymasına karşılık; TTM çok büyük bir kod yığınıydı. Buna ilişkin olarak, 2008 yılında Reenter Keith Packard ve Eric Anholt’un da yardımıyla TTM için yeni bir API yazıldı. GEM (Graphics Execution Manager) adı verilen bu yapı; mevcut Kernel fonksiyonlarını kullanacak şekilde değiştirilip küçültülmüştü. Ancak asıl sorun; OpenGL, Qt ve Gtk+ gibi büyük boyutlu kütüphaneler ile kernel arasındaki ilişkide X’in modern grafik ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olmadığını gösteriyordu. Bu aşamada, bir yazılım mühendisi olan AIGLX’in yazarı Kristian Høgsberg, grafik çıktılarının doğrudan Kernel’e gönderileceği, uygulamaların doğrudan GPU’ya ulaşabileceği bir tasarıma girişmişti. Kısa sürede temel kütüphaneleri yazmaya başlayan ve çok kısa bir süre içinde, az çok çalışan bir sunucu geliştirmeyi başaran Høgsberg’in X sunucusuna hiçbir bağımlılığı olmayan bir son işlem API’si kullanan yazılımının adı: Wayland idi. Konu, phoronix.com‘un haberi ile duyuruldu. Henüz çok taze bir proje olan Wayland’ın kaynak kodları da internette yerini aldı. Wayland, küçük gömülü sistemler, cep telefonları ya da küçük oyuncaklarda dahi çalışabilecek kadar hafif biçimde tasarlanıyordu. Høgsberg, geriye dönük uyumluluğu sağlamak için X sunucusunun Wayland’ın bir istemcisi konumunda çalışabilmesine olanak sağlamıştı. Wayland günümüzde Kernel’de bulunan GEM, evdev (input drivers) ve kms (kernel mode switching) teknolojilerini ve DRI2 (Direct Rendering Infrastructure) kullanıyor. Intel ve RedHat tarafından desteklenen bu yeni teknoloji, X için çözülmesi zor görünen pek çok geleneksel sorunu çözmeye yaklaşmış görünüyor. Intel, sürücülerinin Wayland ile daha performanslı çalışmasını sağlamak için projeye, Wayland geliştiricilerini kiralayacak kadar büyük destek sunuyor.
Başlangıçta İspanyolca dil okulları için geliştirilen , sonradan İngiliz dili için de destek eklenerek erişimi genişletilen İspanyol kökenli dağıtım Escuelas Linux‘un 7.2 sürümü çıktı. Bir okulda çalışmak için LibreOffice, OnlyOffice ve FreeOffice gibi gereken her şeyi içeren sistem; güncellenmiş uygulamalarla geliyor. Ubuntu 20.04.3 LTS’yi (Focal Fossa) temel alan sistem; en son Moksha 0.3.4 grafik masaüstü ortamı kullanılarak Bodhi Linux 6.0’dan türetilmiş bulunuyor. Varsayılan olarak 5.11 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılmış olarak gelen sistemde, kullanıcıya 5.14 Linux çekirdeğini yükleme imkanı sağlanıyor. Sistem; LibreOffice 7.2.2, ONLYOFFICE 6.4.2, Mozilla Firefox 93, Chromium 94, Google Chrome 95, Scratch Desktop 3.26, Blender 2.93.5, GIMP 2.10.28, GeoGebra 5.0.668, Veyon 4.6, Zotero 5.0.96.3, Balena Etcher 1.6.0, Wine 6.20 gibi güncel paketlerle geliyor. Escuelas Linux 7.2 hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için blog yazısını inceleyebilirsiniz.
Ücretsiz, açık kaynak kodlu bir e-kitap yönetim yazılımı olan 
Açık kaynak kodlu, hızlı, güvenli, esnek ve uyumlu bir http sunucusu olan 
Alfred Aho, Peter Weinberger ve Brian Kernighan tarafından 1977 yılında geliştirilen ve ilk olarak 