Debian Projesi, özgür bir işletim sistemi yapmaya karar vermiş gönüllülerin oluşturduğu bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemine biz Debian GNU/Linux veya kısaca Debian diyoruz. İşletim sistemi; bilgisayarınızın, programları ve uygulamaları çalıştırmasını sağlar. İşletim sisteminin temelini çekirdek oluşturur. Çekirdek bilgisayarın ev işlerini yapan ve diğer programların çalışmasına yarayan en temel programdır. Debian sistemleri Linux çekirdeğini kullanmaktadır. Linux, Linus Torvalds tarafından başlatılan ve Dünya çapında binlerce destekleyicisi bulunan bir parça yazılımdır. Bunun yanında Debian, başta Hurd çekirdeği olmak üzere diğer kernellerle çalışması için yapılan çalışmalar sürmektedir. Hurd, sunucuların bir microkernel (Mach gibi) üzerinde çeşitli özelliklerle çalışmasını sağlar. Hurd GNU projesi kapsamında üretilen özgür bir yazılımdır.
Temel araçların bir çoğu GNU projesinden gelmektedir, dolayısıyla isim GNU/Linux ve GNU/Hurd olmuştur. Bu araçlar da özgür yazılımdır.
Elbette insanların istediği programlar, işlerini yapmaları için gerekli olan programlar, işlerinde belge düzenlemeye yarayan ve sıkıldıklarında oynayacakları oyunlardan, yazılım geliştirme araçlarına kadar bir çok yazılım vardır. Debian, 25000’ın üzerinde paket (derlenmiş ve kullanıma hazır hale getirilmiş, kolay kurulan yazılımlar) ile gelmektedir — tamamı özgürdür.
Bu bir kuleye benzetilebilir. Temelde çekirdek bulunur. Onun üzerinde temel araçlar ve sonrasında çalıştırmak isteyebileceğiniz tüm programlar bulunur. Kulenin en üstünde; dikkatlice ve titizlikle organize edilmiş, herşeyin bir uyum içerisinde çalışmasını sağlayan Debian bulunur.
Tamamı özgür mü?
Belki merak ediyor olabilirsiniz: Neden insanlar saatlerini program yazmaya, onu titizlikle paketlemeye harcar ve onu özgürce dağıtır? Bunun cevabı katkıda bulunan kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar diğerlerine yardım etmeyi severler. Bazıları bilgisayarlar hakkında daha çok bilgi edinmek için program yazarlar. Bir çok kişi ise şişirilmiş yazılım fiyatlarına alternatifler oluşturmaktadır. Bazıları ise, artan özgür yazılım kalabalığını teşekkür olarak alıp katkıda bulunmaktadır. Çoğu araştırmalarını geniş kullanım alanına yaymak için özgür yazılım üretmektedir. Şirketler ise nasıl geliştirileceğini göstermek için özgür yazılım üretmektedir, böylece yeni bir özelliği kendi başınıza eklemenin daha kolay bir yolu yoktur! Elbette bir çok kişi ise sırf eğlenceli olduğu için yapar.
Debian’ın daha önce yazılmış ve resmileştirilmiş bir belge üzerine geliştirileceği zaman daha faydalı olabileceğini düşündük. Bu nedenle Sosyal Sözleşme‘miz doğdu.
Debian özgür yazılıma inanmasına rağmen, insanların özgür olmayan yazılımları istemesi veya kullanması gerektiği durumlar oldu. Zaman içerisinde Debian bunları desteklemeye başladı. Hatta Debian sistemine yüklenmek için hazırlanan özgür-olmayan yazılım paketlerinde artmaktadır.
Özgür diyorsunuz fakat CD’ler ve bant genişliği para tutuyor!
Şunu soruyor olabilirsiniz: Eğer yazılım özgür ise, neden CD için bir satıcıya para ödemem gerek ya da bir internet sağlayıcısına download için para ödemeliyim?
Bir CD alırken, başka birinin zamanını, disklerin yapılması için harcanan sermayeyi ve risklerini (adam tüm CD’leri satamayabilir) satın almış olursunuz. Diğer bir deyişle, yazılımın taşınmasını sağlayan fiziksel bir yapı satın almış olursunuz, yazılımın kendisini değil.
Biz “özgür” kelimesini kullanırken, özgürlüğü kastediyoruz, bunun bedava olması gerektiğini değil. Özgür yazılım ile ne anlatmak istendiği ve Özgür Yazılım Vakfı ne diyor sayfalarında okuyabilirsiniz.
Bir çok yazılım yüzlerce dolar tutuyor. Nasıl istemezsiniz bunu?
Daha iyi bir soru: Yazılım şirketleri neden bu kadar parayı istemiyor? Yazılım üretmek, araba üretmeye benzemez. Yazılımınızın bir kopyasını yaptıktan sonra, onu pazarlamak size milyonlar kazandırabilir (bu, Microsoft’un bankasında neden milyarlarının olduğunun iyi bir nedenidir).
Bir de şu açıdan bakın: Eğer arkanızda sonsuz kum kaynağı varsa, birazını atmak isteyebilirsiniz. Bir kamyon tutup başkalarına taşımak aptalca olur. Fakat başkalarını gelip almalarını sağlayabilirsiniz (internet üzerinden indirmeye olanak sağlayabilirsiniz) veya bunu başkalarına ulaştırmak için birilerinden ödeme alabilirsiniz (CD almaya eşdeğerdir). İşte bu Debian CD ve DVD’lerinin nasıl bu kadar ucuz olmasının nedenidir. (4 DVD sadece 12 USD).
Debian CD satışlarından para kazanmamaktadır. Ödenen bu paralar aynı zamanda, domain yenileme ve donanım gibi ihtiyaçlar için harcanır. Bu yüzden, Debian’a bağışta bulunan CD satıcılarından CD’leri almanızı istiyoruz.
Hangi donanım desteklenmektedir?
Debian neredeyse tüm kişisel bilgisayarlarda çalışmaktadır, buna çok eski modeller de dahil. Debian’ın her yeni dağıtımı genellikle daha fazla bilgisayar mimarisini desteklemektedir. Şuan desteklenmekte olanları görmek için lütfen: kararlı sürüm için olan belgelere bakınız.
Neredeyse tüm donanımlar desteklenmektedir. Eğer makinanıza bağlı her donanımdan eminseniz: Linux Donanım Uyumluluğu belgesine bakabilirsiniz.
Bazı şirketler donanım spesifikasyonunu yayınlamadıklarından donanımlarının desteklenmesi güçleşir. Bu, onların donanımlarını GNU/Linux altında kullanamayacağınız anlamına gelmektedir. Bazı şirketler ise özgür-olmayan sürücüleri sunmaktadır, bu bir sorundur çünkü şirket bu işten çekilebilir ya da sizin kullandığınız donanıma desteği çekebilir. Biz sadece ürünlerinde özgür yazılım ile sürücü desteği sağlayan üreticileri tavsiye ediyoruz.
Daha fazla bilgi istiyorum.
Sıkça Sorulan Sorular sayfamıza bir göz gezdirmek isteyebilirsiniz.
Hâlâ ikna olmadım.
Bizim sözümüzle yetinmeyin – Debian’ı deneyip kendiniz görün. Hard disk fiyatları çok ucuzladı, 2GB boş alan sizin için yeterli olacaktır. Eğer grafiksel masaüstü istemiyorsanız 600MB yeterli. Debian kolayca bu alana kurulabilir ve mevcut işletim sisteminiz ile birlikte çalışabilir. Eğer daha fazla alana ihtiyacınız olursa, diğer işetim sistemlerinizden birini kaldırabilirsiniz (ve Debian’ın gücünü gördükten sonra, Debian’ı silmeyeceğinizden emin olabilirsiniz).
Yeni bir işletim sistemi denemek değerli zamanınızı alacaktır, eğer buna ayıracak zamanınız yoksa bu anlaşılabilir bir durumdur. Bu nedenle Debian’ın artıları ve eksilerini derledik. Eğer kurmaya değer mi diye soruyorsanız, bu yazı karar vermenizde size yardımcı olacaktır. Umarız ki dürüstlüğümüzü ve açık sözlülüğümüzü taktir edersiniz.
Debian’ı nasıl temin edebilirim?
Debian’ı yüklemenin en çok kullanılan yol, boş bir CD fiyatına herhangi bir CD satıcısından satın alarak yüklemektir. Eğer iyi bir İnternet bağlantınız varsa, Debian’ı İnternet üzerinden indirip yükleyebilirsiniz.
Lütfen daha fazla bilgi için Debian’ı temin etme ile ilgili sayfamıza bakınız.
Eğer şuan Debian’ınız yoksa, ilk olarak Linux Donanım Uyumluluğu sayfasına bakmak isteybilirsiniz.
Size sunduğumuz paketlere bakmayı unutmayın (umarız paket sayısı gözünüzü korkutmaz).
Hepsini kendi başıma yapamam. Nereden destek alabilirim?
Web sitemizde ve bilgisayarınıza kurulu paketlerin içerisinde yer alan belgeleri okuyarak yardım alabilirsiniz. Ayrıca bize mail listeleri ve IRC kullanarak ulaşabilirsiniz. Başka bir yol ise bir danışman tutmaktır.
Lütfen ayrıntılı bilgi için hazırladığımız belgelere ve destek sayfalarına bakınız.
Sizler de kimsiniz?
Debian, Dünya’nın her tarafından neredeyse bine yakın aktif gönüllü geliştirici tarafından yapılmaktadır. Geliştiricilerin sadece birazı birbirleriyle gerçekte tanışmıtır. İletişim genel olarak e-mail aracılığı ile (lists.debian.org da bulunan mail listelerinde) ve IRC (irc.debian.org da bulunan #debian kanalında) ile yapılmaktadır.
Debian Projesi’nin dikkatle hazırlanmış organize bir yapısı vardır. Debian’ın içeride nasıl gözüktüğüne dair daha fazla bilgi için geliştiricilerin köşesine bakmaktan çekinmeyin.
Debian’ı kimler kullanıyor?
Herhangi bir istatistik tutulmamasına rağmen (Debian’ı kullanmak için kullanıcının kayıt olmasına gerek yoktur), görülüyor ki Debian, büyük-küçük binlerce kişi tarafından, geniş bir alana yayılmış bir çok organizasyon tarafından kullanılıyor. Neden ve nasıl kullandığına dair açıklama gönderen yüksek profilli organizasyonların bir listesini; kimler Debian kullanıyor sayfamızda görebilirsiniz.
Tüm bunlar nasıl başladı?
Debian, Linux ve GNU’dan esinlenerek açık bir dağıtım yapmak isteyen Ian Murdock tarafından 1993 Ağustos’unda başladı. Debian dikkatli ve özeni bir araya getirip, aynı şekilde geliştirildi. Sıkı Özgür Yazılım hackerlarıyla küçük başladı ve iyi organize edilmiş topluluğu ve geliştiricileriyle günden güne büyüdü. Ayrıntılı geçmiş için lütfen Proje Geçmişi sayfasına bakınız.
Bir çok insan Debian’ın nasıl telafuz edildiğini sormaktadır. Debian, /ˈde.bi.ən/ şeklinde telafuz edilmektedir. Debian ismi, yaratıcısı Ian Murdock ve eşi Debra’dan gelmektedir.
