Nasıl Akıllıca Soru Sorulur?

Sorunuzu nereye soracağınıza iyi karar verin. Şayet aşağıdakileri yaparsanız, dikkate alınmayabilir veya bir zavallı muamelesi görebilirsiniz:

Üstatlar, kendi iletişim kanallarının allak bullak olmasını önlemek için, konu dışı soruları soranlara hiddetlenirler/köpürürler. Bunun başınıza gelmesini istemezsiniz.

Bu nedenle yapılacak ilk şey doğru forumu bulmaktır. Google ve diğer arama motorları bu konudaki en büyük yardımcılarınız olacaktır. Sorun çıkaran donanım veya yazılım ile en alakalı görünen proje sayfalarını bulmak için arama motorlarını kullanın. SSS arşivlerine, proje ileri listelerine ve onların arşivlerine ulaşmanızı sağlayacak bir bağ bulabilirsiniz. Şayet kişisel çabalarınız (SSS sayfalarını ve kılavuzları okumak gibi) sorunu çözmeye yetmezse, e-posta listeleri gidebileceğiniz son yerlerdir. Eğer proje sayfasında hata raporlama yöntemi anlatılıyorsa veya bir bağ varsa onu takip edin.

Unutmayın ki tanımadığınız bir kişi ya da foruma bir ileti göndermek her zaman için riskli bir iştir. Örneğin; bilgilendirici bir web sayfasının yazarının sizin ücretsiz kişisel danışmanınız olmayı istemesini beklemeyin. Sorunuzun iyi karşılanacağını yönünde iyimser fikirlerle hareket etmeyin. Emin değilseniz ya başka bir listeye gönderin ya da göndermekten tamamen vazgeçin.

Bir forum, haber grubu ya da e-posta listesini seçerken, ismine çok fazla güvenmeyin. SSS veya açıklamaları okuyun ve orasının sizin için en uygun yer olduğuna emin olun. Sorunuzu göndermeden önce, geçmiş ileti trafiğine bir göz atın ve orada işlerin nasıl yürüdüğünü öğrenin. Aslında, sorunuzu göndermeden önce posta listesinde ya da haber grubu arşivlerinde anahtar kelimeleri kullanarak bir araştırma yapmak oldukça akıllıca bir yöntemdir. Bu sayede bir cevap bulabilirsiniz. Bulamasanız bile, sorunuzu daha iyi açıklamak ve daha iyi bir cevap alabilmek için ipuçları elde edebilirsiniz.

Mümkün olan bütün yardım kanallarını birden kullanmayın. Bu bağırmak olarak algılanır ve insanları rahatsız eder. Sırayla deneyin.

Sorunuzun hangi konu içinde olduğunu bilin! En büyük klasik hatalardan birisi Unix veya Windows programlama arabirimleri hakkındaki soruları, bir dile veya kitaplığa adanmış bir foruma sormaktır. Bunun neden büyük bir gaf olduğunu anlayamıyorsanız, bunu anlayana kadar hiç soru sormayın.

Genel olarak, konu ile alakalı iyi seçilmiş bir genel foruma gönderilecek bir soru, özel bir tanesine gönderilmiş aynı sorudan daha iyi cevaplar almaya adaydır. Bunun çeşitli sebepleri vardır. Bunlardan biri basitçe, cevap verebilecek potansiyel kişi sayısıdır. Diğeri topluluğun boyutudur; üstatlar küçük bir grup yerine geneli eğitecek soruları tercih ederler.

Yetenekli üstatların ve yazılım geliştiricilerin normaldan çok fazla hatalı/yanlış yönlendirilmiş iletiler aldığını unutmayın. Bu zararlı akıntıya katkıda bulunarak, insanları yaptıkları iyiliklerden dolayı pişman etmeyin, bardağı taşıran damla olmayın. Sizce bir mesaj önemli olmayabilir ama binlercesi bir araya gelirse çığ oluşabilir. Bir kaç kez, popüler projelerin katılımcılarının, bu saçma ve dayanılmaz e-posta trafiği yüzünden, desteklerini çektiklerine şahit oldum.

Yerel kullanıcı grubunuz veya Linux dağıtımınız, acemiler için bir İnternet forumu veya IRC kanalını tavsiye edebilir. (İngilizce konuşulmayan ülkelerde hala çaylaklar için çoğunlukla e-posta listeleri kullanılmaktadır). Buralar, özellikle basit veya genel bir sorun ile karşı karşıya olduğunuzu düşünüyorsanız, cevap aramaya başlamak için en doğru yerlerdir. Bilinen bir IRC kanalı, soru sormaya açık davettir ve gerçek zamanlı olarak cevap bulabileceğiniz yerlerdir.

Şayet size sorun çıkaran uygulama bir dağıtım ile birlikte gelmiş ise (günümüzde bu oldukça yaygındır), uygulamanın proje forumu/listesine sormadan önce, dağıtımınızın forum veya listelerine sormak daha uygun bir yoldur. Proje üstatları sadece “kodlardan derlemeyi deneyin / bizim paketlerimizi kullanın” diyebilirler.

Bir İnternet forumuna sorunuzu yollamadan önce, bu forumun arama özelliği olup olmadığını kontrol edin. Şayet varsa, sorununuzla alakalı bir kaç kelime kullanarak arama yapın, bu şekilde sorunlarınızı çözebilirsiniz. Daha önceden İnternet genelinde bir arama yapmış olsanız bile, forum içinde arama yapmayı ihmal etmeyin. Kullanmış olduğunuz arama motoru bu forumu indekslememiş ya da bilgileri güncellememiş olabilir.

E-posta yöntemi daha çok geliştiriciler arasında kullanılırken, projelerin kullanıcı desteklerinin İnternet forumları veya IRC kanalları üzerinden yürütülme eğilimi hızla artış göstermektedir. Bu nedenle projeye özgü bir sorun için yardıma ihtiyacınız varsa, ilk önce buralara bakınız.

Şayet bir projenin geliştiriciler için posta listesi varsa, sorularınızı bu listelere gönderin. Sorunuza kimin en iyi cevabı vereceğine emin olsanız bile, soruları özel eposta olarak göndermeyin. Projenin kılavuz sayfalarını ve ana sayfasını kontrol edip, e-posta listelerinin adresini bulun ve bu listeleri kullanın. Bu şekilde davranmanın oldukça mantıklı birkaç sebebi vardır:

Eğer bir projenin “kullanıcı” ve “geliştirici” (ya da “üstat”) posta listesi veya forumu varsa ve siz kod geliştirme yapmıyorsanız sorunuzu “kullanıcı” listesine/forumuna sorun. Geliştiriciler listesinde hoş karşılanacağınızı düşünmeyin.

Bununla birlikte, eğer sorunuzun aşikar olmadığını düşünüyorsanız ve “kullanıcı” listesinden/forumundan günlerce cevap alamazsanız “geliştirici” listesini deneyin. Buraya bir mesaj göndermeden önce birkaç gün yerel gelenekleri öğrenmeye çalışmanız iyi olacaktır (aslında bu tüm özel ya da yarı-özel listeler için yararlı bir öğüttür).

Şayet projenin posta listesinin adresini bulamaz ama projenin geliştiricisinin adresini bulursanız, bu geliştiriciye yazmaktan çekinmeyin. Bu durumda bile, bir posta listesi olmadığını düşünmeyin. Gönderdiğiniz iletide, bir posta listesi aradığınızı ama bulamadığınızı belirtin. Ayrıca bu mesajınızın diğer kişilere gönderilmesine bir itirazınız olmadığını da belirtin. (Bazı insanlar özel e-postalarının, içlerinde gizli bir şey olmasa bile, özel kalması gerektiğini düşünürler. Mesajınızın diğer insanlara da gönderilmesine izin vererek, sizin iletinizin nasıl ele alınması gerektiği konusunda bir seçim hakkı vermiş olursunuz.)

Posta listelerinde ve haber gruplarında göndermiş olduğunuz iletinin başlığı, sizin ilk izleniminiz açısından oldukça önemlidir. 50 ya da daha az miktarda karakterden oluşan bu başlıklar uzmanların, konuya olan ilgilerini sağlamak açısından oldukça önemlidir. Bu hakkınızı “Lütfen bana yardım edin” gibisinden saçmalıklar ile harcamayın (“LÜTFEN YARDIM EDİN!!!!” gibi konu başlıkları refleks olarak görmezden gelinir). Acınızın ne kadar büyük olduğunu anlatarak bizi etkilemeye çalışmayın. Bunun yerine sorununuzu tanımlayan kısa bir açıklama yazın.

Konu başlıkları için kabul edilen ve teknik organizasyonlar tarafından sıklıkla kullanılan yöntem, “nesne – sapma” yöntemidir. “Nesne” bölümünde neyin ya da hangi grubun sorunlu olduğunu, “sapma” kısmında meydana gelmesi beklenen ama şartlar olgunlaşmadığı için meydana gelmeyen davranışların açıklaması yer alır.

“nesne – sapma” şeklindeki bir ileti, sizin problemi tanımlamanızda oldukça faydalı olacaktır. Neler etkilendi? Sadece fare imleci mi yoksa diğer grafik görüntüleri de etkilendi mi? Bu sadece XFree86’nın 4.1 sürümüne özgü bir şey mi? Bu Fooware grafik yonga setine özgü mü? Model MV 1005’de oluyor ama diğer modellerde durum nedir? Bu sonuçları gören bir üstat, sizin sorununuzun ne olduğunu ve sorunun nereden kaynaklandığı bir bakışta anlayabilir.

Daha genel olarak, sadece sorulan soruların konu başlıklarının göründüğü bir arşivin indeksine baktığınızı düşünün. Konu başlığınızın sizden sonra benzer bir sorun yaşayacak kişinin soruyu tekrar sormak yerine sizin postanızı takip etmesini sağlayacak kadar açıklayıcı olmasını sağlayın.

Eğer bir iletiyi cevaplayarak bir soru soruyorsanız, ileti başlığını değiştirdiğinizden emin olun. “Re:test” ya da “Re: yeni hata” gerekli etkiyi yaratmayacaktır. Ayrıca önceki iletiden yapılan alıntılar, yeni okuyucular için iyi birer ipucu olacaktır.

Tamamen yeni bir konu için, eski bir iletiyi cevaplamakla yetinmeyin. Bu sizin izleyicilerinizi azaltır. Bazı posta okuyucuları, örneğin mutt, kullanıcılara konulara göre iletileri düzenleme ve aynı başlık altında gizleme şansı verir. Böyle bir durumda, sizin eski konu başlığı ile giden iletiniz gerekli ilgiyi asla göremeyecek demektir.

Sadece konu başlığını değiştirmek yeterli değildir. Mutt ve diğer posta okuyucuları iletinin başlık kısmındaki diğer bilgilere bakar ve bu iletinin hangi konuya ait olduğuna bu şekilde karar verirler. Onlar için konu başlığı önemli değildir. Bu nedenle, yeni bir konu için, yeni bir ileti gönderin.

Web forumlarında bu durum biraz daha farklıdır. Çünkü mesajlar özel tartışma konularına göre gösterilir ve bu başlıkların dışında genellikle görünmezler. Soru sorarken cevap verilen konunun başlığı değiştirmek işe yaramaz. Hatta bazı forumlar cevapların ayrı başlıkları olmasına izin bile vermez, izin verilse bile neredeyse kimse bu başlıkları okumaz. Cevaplarken sorucağınız soruları sadece o konuyu izleyenler görebileceğinden sorunuzu sadece o insanlara sormak istemiyorsanız yeni bir konu başlatın.

İletinizi “lütfen cevabınızı şu adrese gönderin…” şeklinde bitirmeniz bir cevap almanızı zorlaştırır. Eğer siz bir kaç saniye ayırıp iletinizin Yanıtla bölümünü değiştirmek için uğraşmazsanız biz de sizin probleminiz üzerinde bir kaç saniye uğraşmayız. Şayet posta istemciniz buna izin vermiyorsa, daha iyi bir uygulama bulun. Şayet işletim sisteminiz posta istemcilerinin bunu yapmasını desteklemiyorsa, daha iyi bir işletim sistemi bulun.

Forumlarda yanıtı eposta ile istemek, eğer bilginin hassas olabileceğine (ve birinin bilinmeyen bir nedenle bütün forumun değil sizin bilmenize izin vereceğine) inanmıyorsanız yapmamanız gereken bir şeydir. Sorunuza cevap verildiğinde bir eposta almak istiyorsanız bunu neredeyse bütün forumların “konuyu takip et” veya “cevaplarda eposta gönder” seçeneklerini kullanarak gerçekleştirebilirsiniz.

Deneyimlerimiz sonucu ilgisiz ve dağınık kişilerin, genellikle, düşünme ve kodlama işlerinde de ilgisiz ve baştan savma davrandıklarını öğrendik. Bu tür insanların sorularına cevap vermenin bir ödülü yoktur. Bu nedenle zamanımızı başka yerlerde harcamayı tercih ederiz.

Bu nedenle sorunuzu açıkca ve düzgün bir biçimde ifade etmeniz çok önemlidir. Şayet bunu yapmaya niyetiniz yoksa, bizden sizin sorununuza eğilmemizi beklemeyin. Kullandığınız dili “parlatmak” için biraz çaba harcayın. Çok resmi ve katı olmak zorunda değilsiniz. Aslında üstat kültürü; esprili, bilgilendirici ve argo yapıya değer verir. Fakat bunlar tam olmalıdır. Düşündüğünüze ve dikkatinizi bir şeylere yoğunlaştırdığınıza dair izler taşımalıdır.

Sözdizimleri, noktalama işaretleri ve büyük-küçük harf kullanımdaki doğruluklar önemlidir. “yanlız” değil “yalnız”, “yada” değil “ya da”, “tabi ki” değil “tabii ki”… Her şeyi BÜYÜK HARFLER İLE YAZMAYIN! Büyük harfler bağırmak anlamına gelir ve pek hoş karşılanmazlar. (Tamamen küçük harflerle yazmak biraz daha az can sıkıcıdır çünkü onların da okunmaları zordur. Alan Cox bu kurala uymayabilir ama sizin böyle bir hakkınız yoktur.)

Daha genel olarak eğer eğitimini tamamlamamış biri gibi yazarsanız, muhtemelen kimse sizi ciddiye almaz. Bunun olmaması için anında mesajlaşma kısaltmalarını (you yerine u gibi) kullanmayın. Bir “alemin en bitirim netvörkcüsü” gibi yazmak ise ölüm öpücüğünü garanti eder ve büyük bir sessizlik ile ödüllendirilirsiniz. Veya en iyi ihtimalle, yığınla hakaret ve aşağılama alırsınız.

Şayet ana diliniz harici bir dil ile sorunuzu sormak zorundaysanız, bazı yazım ve dilbilgisi hataları kabul edilebilir – ama tembel birinin yapacağı hatalar değil (evet bunu ayırt edebiliriz). – Cevabın hangi dilde olacağını bildiğiniz durumlar hariç, ingilizce kullanın. Oldukça meşgul olan üstatlar, anlamadıkları dillerdeki soruları yok saymaya meyilli insanlardır. İngilizce İnternet’te her zaman için geçerli olan dildir. İngilizce yazarak, sorunuzun okunmadan kalması riskini azaltmış olursunuz.

Şayet sorunuzu okunması zor bir hale getirirseniz, yardım alma şansınız azalacaktır. Bu nedenle:

Şayet grafik arabirimli bir posta alıcısı kullanıyorsanız (Netscape Messenger, MS Outlook veya benzeri), öntanımlı ayarlar ile bu kuralların çiğnenme ihtimali olduğunu unutmayın. Bu tür istemcilerin pek çoğunda “kaynağı görüntüle” menü komutu bulunur. Bu özelliği düz metin dosyaları gönderdiğinizden emin olmak için kullanabilirsiniz. Giden iletiler dizininde gereksiz karakterler ile dolu postalar olup olmadığını araştırabilirsiniz.

Bir üstadın size sorabileceği şeyleri önceden kestirip cevaplamak için elinizden gelenin en iyisini yapın.

Simon Tatham Yazılım Hatalarını Etkili Bir Şekilde Nasıl Bildirmeli isimli bir makalesi bulunmaktadır. Okumanızı şiddetle tavsiye ederim.

Açıklayıcı ve kesin olmalısınız. Bunu, sayfalar dolusu kodlar veya hata iletileri göndererek yapamazsınız. Şayet yazılımda sorun yaratan büyük ve karmaşık bir test durumuna sahipseniz, göndermeden önce bunu budamaya ve sadece gerekli kısımları göndermeye çalışın.

Bu en azından üç sebepten dolayı yararlıdır. Bir: Sorunu basitleştirmek için çaba göstermiş olmak ki, sorunuza bir cevap alma ihtimalinizi artırır. İki: Sorunu basitleştirmek ki, işe yarar bir cevap alma ihtimalinizi artırır. Üç: Hata raporunu basitleştirmek ki, bu esnada sorununuza kendiniz bir çözüm üretebilirsiniz.

Kesinlikle emin olmadığınız sürece, bir yazılım ile sorununuz olduğu durumlarda, bir yazılım hatasını bulduğunuz iddiası ile ortaya çıkmayın.

Unutmayın ki, sizinle aynı sorunu yaşamayan pek çok kullanıcı daha vardır. Şayet bu genel bir hata olsaydı, interneti ararken ya da uygulamanın kılavuzlarını okurken bu sorunla karşılaşmış olurdunuz (şikayet etmeye başlamadan önce bunları yaptınız değil mi?). Bu da sorunun büyük ihtimalle yazılımdan değil sizden kaynaklandığı anlamına gelir.

Bu uygulamaları yazan insanlar, bunların düzgün çalışması için ellerinden gelenin en iyisini yapmaktalar. Şayet bir yazılım hatası bulduğunuzu iddia ederseniz, bu insanların bir şeyleri yanlış yaptığını iddia etmiş olursunuz. Bu, o insanlara suçladığınız anlamına gelir ve onları genellikle gücendirirsiniz. Konu satırında “YAZILIM HATASI” olan bir ileti hiç hoş durmaz. Hatta yazılım hatası konusunda haklı olsanız bile.

Sorularınızı yazarken, bir hata bulduğunuzdan kesinlikle emin olsanız bile bir şeyleri yanlış yaptığınızı düşündüğünüzü belirtmek en iyisi olacaktır. Eğer gerçekten bir hata varsa alacağınız cevapta bunu duyarsınız. Şayet oyunu kurallarına göre oynarsanız, programcılar sizden özür dileyecektir. Bu sizin “hata var” diye ortaya çıkıp sonunda rezil olmanızdan daha iyidir.

Kaba ve ukala bir durumla karşılaşmak istemeyen bazıları, yalakalığın boyutunda yeni çığırlar açarlar: “Evet biliyorum, ben doğuştan zavallı bir insanım” diye başlayan iletiler yazarlar. Hele ki bu tür cümleler, ileti içinde arttıkça gerçek sorundan gittikçe uzaklaşılır.

Ne kendi zamanınızı, ne de bizimkini böyle şeylerle harcamayın. Bunun yerine, sorunu açıklamaya çalışın ve sorunun oluşmasına sebep olan olayları belirtin. Bu şekilde bir davranış, yalakalık yaparak elde edebileceğinizden, daha iyisini elde etmenizi sağlar.

Bazı forumlarada acemiler için ayrılmış kısımlar olur. Eğer sorunuzun acemice olduğunu düşünüyorsanız oralara sorun ama oralarda da yalakalanmayın.

Sorunun nelerden kaynaklandığını düşündüğünüzü söylemek, üstatlara yardımcı olmaz. (Madem ki sorunun kaynağını biliyorsunuz, o halde kendi başınıza çözümü de bulabilirsiniz, değil mi?) Bu nedenle, teorileriniz yerine, problemin belirtilerini söyleyin ve üstatların yorum ve teşhis yapmasına izin verin. Eğer tahmininizi söylemenin önemli olduğunu hissediyorsanız, onu açıkça dile getirin ve bu çözümün neden işe yaramadığını açıklayın.

Yanlış giden bir olayın teşhisindeki en önemli ipucu, olayların sıralamasında yatar. Bu nedenle, siz ne yaptınız, sistem buna ne cevap verdi ve sonra ne oldu şeklinde bir ileti işimizi oldukça kolaylaştıracaktır. Komut satırından yaptığınız işlemlerde oturum kayıtlarını tutmak ve bu kayıtların konu ile alakalı yirmi ya da daha az satırını postanız ile birlikte göndermek oldukça yararlı olacaktır.

Şayet sorun yaratan sürecin ayrıntılı bilgi veren bir seçeneği varsa (verbose için -v gibi) bu seçenekleri kullanırken, nasıl en yararlı bilgileri alabileceğinizi düşünün ve işimize en çok yarayacak şekilde kayıt elde etmeye çalışın. Her zaman daha fazlanın kayıtın daha yararlı olmayacağını unutmayın, okuyucuyu kalabalığın içinde bırakmaktansa bilgilendirici bir hata ayıklama seviyesi seçmeye çalışın.

Oldukça uzun bir çıktı ile karşılaşırsanız (örneğin 4 paragraftan daha uzun), bu çıktıda problem ile ilgili bölümleri yukarıda belirtmek ve daha sonra tarihsel akışı takip etmek daha uygundur. Bu şekilde, üstatlar neye bakmaları gerektiğini bilebilirler.

Şayet derdiniz bir şeyin nasıl yapılacağını bulmak ise (hata raporlamasının tam tersi bir davranışla) amacınızı belirtmekle işe başlayın. Daha sonra tıkandığınız noktaya giden adımları tarif edersiniz.

Teknik yardıma ihtiyaç duyan kişiler, genellikle, büyük bir amaça sahip olan ve gittikleri yolun doğru olduğunu düşünüp oraya saplanmış kişilerdir. Onlar yaptıkları basamakları anlatmakla işe başlarlar ama gittikleri yolun yanlış olabileceğini hiç düşünmezler. Bu yeteneği kazanmak epeyce çaba gerektirir.

İkinci soru daha iyi sorulmuş bir sorudur. Muhtemelen daha iyi bir araç tavsiyesi alacaktır.

Üstatlar sorun çözmenin kamusal bir olay olduğuna inanırlar. Genele sorulan soruya verilen ilk cevabın yanlış veya yetersiz olduğunu anlamak ve doğrusunu belirtmek daha uygun bir davranış olarak kabul edilir. Ayrıca soruların genele sorulup, genelden cevap verilmesi üstatların bilgi ve becerilerini göstermelerinin ve hak ettikleri ödülü almalarının tek yoludur. Eşitler arasındaki saygınlığın artması üstatların tek kazancıdır.

Cevabı özel mesajla istediğinizde hem sürece hem de ödüle engel olmuş olursunuz. Bunu asla yapmayın. Cevabı özel mesajla vermek yanıtlayanın tercihidir. Eğer böyle birşey yaparsa bunun nedeni büyük olasılıkla sorunun cevabının başkalarının ilgisini çekmeyecek kadar açık olduğunu düşünmesidir.

Bu kuralın tek bir istisnası vardır. Şayet sorduğunuz soruya birbirine benzer pek çok cevap alacağınızı düşünüyorsanız, bu durumda; “bana iletin, ben cevapları grup için özetleyeceğim” şeklinde bir yaklaşım gösterebilirsiniz. Listeyi ve haber grubunu benzer içerikli iletilerden kurtarmak kibar bir davranıştır ama verdiğiniz özetleme sözünü tutmanız gerektiğini aklınızdan çıkarmayın.

Ucu açık sorular, zaman kaybına sebep olan şeyler gibi algılanırlar. Size en yararlı cevabı verebilecek kişiler aynı zamanda büyük olasılıkla en meşgul olanlardır. Bu insanlar zaman kaybına karşı tahammülsüzdür ve bu tür sonu belirsiz sorulara karşı da tahammül göstermezler.

Eğer sorununuz açık seçik ifade ederseniz, muhtemelen işinize yarar bir cevap alabilirsiniz. Karşınızdaki insanların ne yapmasını beklediğinizi açıkça ifade edin. Böylece, üstatlar sizin sorunuza ve ihtiyacınıza yoğunlaşabilir, zaman ve enerji kaybının önüne geçilmiş olur. Bu iyi bir şeydir.

Uzmanların yaşadığı bir dünyayı anlayabilmek için, kısıtlı kaynaklara ve zamana sahip biri gibi düşünün. Sorunlarınızın çözülmesi için talip olduğunuz başkalarının zamanı ne kadar az olursa, gerçekten uzman ve meşgul birilerinden iyi bir cevap alma ihtimaliniz o kadar artar.

Bir uzmanın düzeltmesini istediğiniz bölümün sebep olacağı zamanı en aza indirerek, sorunuzu açıklayıcı bir dil kullanmak oldukça faydalıdır. Örneğin; “X’i iyi bir şekilde açıklayacak iyi bir tavsiye verebilir misiniz?” sorusu, “bana X’i açıklar mısınız?” sorusundan daha akıllıca bir sorudur. Çalışmayan bir kodunuz varsa, birilerinden onu düzeltmelerini istemektense, kodun neresinde hata olduğunu söylemelerini istemek daha iyidir.

Başkalarından ne tür bir problemi aradıkları hakkında bir ipucu vermeden, kodunuzdaki hataları ayıklamalarını istemeyin. Yüzlerce satır kod gönderip sadece “çalışmıyor” derseniz görmezden gelinirsiniz. On satır kod gönderip “7. satırdan sonra <x> görmeyi bekliyordum ama onun yerine <y> oldu” demeniz cevap alma ihtimalinizi arttırır.

Eğer sadece kodun gözden geçirilmesini istiyorsanız, bunu başlangıçta söyleyin ve hangi bölümlerin özellikle gözden geçirilmesini istediğinizi ve bunun nedenini belirtin.

Üstatlar, ev ödevi sorularını tespit etmekte oldukça iyidirler. Pek çoğumuz bu soruları kendimiz çözdük. Bu sorular sizin çözmeniz için verilmiştir. Bu soruları çözerek deneyim kazanmanız amaçlanmaktadır. İpucu istemek kabul edilebilir ama bütün çözümü asla istemeyin.

Bir ödevi geçmiş ama bir soruyu çözememişseniz onu bir kullanıcı grubu forumuna ya da bir projenin “kullanıcı” listesine/forumuna sormayı deneyebilirsiniz. Üstatlar ödevinizi ayırt edecektir ama belki üst düzey kullanıcıların bazıları en azından ipuçları verebilirler.

“Birileri bana yardım edebilir mi?” ya da “Herhangi bir cevap var mı?” gibi anlamsız soru cümleleri kurmanın dayanılmaz hafifliğine karşı sabırlı olun. İlk olarak: Bu şekilde yarım yamalak bir soru sormakla dünyanın en gereksiz işini yapmış olmaktasınız. İkinci olarak: Üstatlar bu gereksizliklere oldukça kızar ve tepki gösterirler. Muhtemelen mantıksal olarak kusursuz ama işe yaramaz bir cevap alırsınız: “Evet burada size yardımcı olabilecek birileri var” ya da “Size yardım edecek kimse yok” gibi.

Genel olarak; evet-hayır cevapları almak istemiyorsanız, evet-hayır soruları sormayın.

Bu sizin sorununuz, bizim değil. Çok acil olduğunu iddia eden sorular, muhtemelen karşı tepki doğurur: pek çok üstat bu tür bir soruyu derhal silecektir. Çünkü bu tür davranışları kaba ve bencil bir davranış türü olarak kabul ederler.

Bu noktada bir yarım istisna olabilir. Çok önemli ve büyük bir yerde, bu üstatların ilgisini çekebilir, kullandığınız uygulamayla ilgili bir sorununuz varsa, zaman kısıtlaması içindeyseniz ve durumu nazikçe anlatırsanız, insanlar sizin sorununuzla daha çabuk ilgilenebilirler.

Yine de bunu yapmak oldukça riskli bir iştir. Sizin önceliklerinizle, üstatların öncelikleri genellikle farklıdır. Uluslararası uzay istasyonundan gönderilen bir ileti acil ve önemli kabul edilebilir fakat yarım yamalak işler yapan bir hayır kurumundan veya politik kurumdan gelen bir ileti kabul görmeyecektir. Aslında “Acil: yavru fok balıklarını kurtarmama yardım edin!” başlıklı bir ileti, yavru fok balıklarının önemli olduğunu düşünen üstatlar tarafından bile önemsenmeyecektir.

Bunu oldukça garip bulduysanız, sorunuzu göndermeden önce, bu kılavuzun geri kalanını tekrar tekrar okuyun.

Kibar olun. “Lütfen”, “Dikkatiniz için teşekkürler” veya “Yardımlarınız için sağolun” gibi cümleler kurun. İnsanların, size yardım etmek için harcadıkları zamana değer verdiğinizi açıkça gösterin.

Dürüst olmak gerekirse, bu asla, dilbilgisi kurallarına uygunluk, açıklayıcı ve net olmak, sorunu tam olarak tanımlamak, tescilli markalardan uzak durmak, vb.. kadar önemli değildir. Üstatlar, kibar ama karmakarışık hata raporları yerine, biraz kaba saba ama teknik olarak mükemmel hata raporları almayı tercih ederler. Şimdi bu da size karışık görünebilir. Unutmayın ki, üstatlar, kendilerine bir şeyler öğreten sorulara daha fazla önem verirler.

Bununla birlikte, teknik sorunlarınız süreklilik arz ediyorsa, kibarlık cevap alma şansınızı artıran bir unsur olacaktır.

(Bu noktada şunu belirtmemiz gerekir: bu NASIL belgesiyle ilgili kıdemli üstatlardan aldığımız tek itiraz; peşinen teşekkür edin bölümü idi. Bazı üstatlar bu teşekkürün, daha sonra kimseye teşekkür etmeyin anlamına geldiğini düşünmekteler. Bizim önerimiz: peşinen teşekkür edin ve daha sonra sizinle ilgilenenlere teşekkürlerinizi farklı bir şekilde tekrar belirtin. Mesela “İlginiz ve alakanız için sağolun”, “Dikkate aldığınız için teşekkürler”.)

Sorununuzun nasıl çözüldüğünü, küçük bir not yazarak, size yardımcı olanlara bildirin ve tekrar teşekkür edin. Şayet sorunuz bir listede ya da haber grubunda genel ilgiye maruz kalmışsa, bu listeye sonucu bildirin.

En iyisi, cevabı sorunun ilk sorulduğu listeye “ÇÖZÜLDÜ” şeklinde bir başlıkla iletmektir. “Sorun A” şeklindeki bir soruya, “Sorun A-ÇÖZÜLDÜ” şeklinde daha sonra gönderilecek bir cevap, sorunuzla ilgilenen ve değerli vaktini harcayan insanların, bu emeklerinin boşa gitmediğini göstermek açısından faydalı olacaktır.

Sorununuzun çözümünü belirten iletinin çok uzun olması gerekmez. Kısaca “sorun monitörün fişinin çıkmış olmasıymış” şeklinde cevap hiç yoktan iyi olacaktır. Aslında, kısa ve öz bir “sonuç bildirisi”, çözüm gerçekten teknik detaylara dayanmadığı sürece, uzun bir iletiden daha iydir. Sadece sorunu çözen işlemlerin ne olduğunu belirtmek yeterli olacaktır.

Karmaşık sorunlar için, sorunun ayrıntılarının bir özetini göndermek uygun olacaktır. Sorunun son durumunu belirtin. İşe yarayan çözüm önerilerini belirtin. Mesajınızı okuyanlar denediğiniz ama işe yaramayan önerileri bir dedektif hikayesi gibi okumak zorunda kalmasınlar. Size yardımcı olan kişilerin isimlerini belirtin; arkadaş kazanmanın en iyi yollarından birisi de budur.

Yukarıda belirtilen faydaların yanında, sorunun cevabını bildirmek, liste/forum/haber grupları arşivleri açısından ve bu sorunla boğuşan diğer insanların faydalanması açısından oldukça yararlı olacaktır.

Son olarak, ama asla en önemsizi olarak düşünmeyin, bu şekilde yazılmış bir not, bu soruna ilgi duymuş ve size yardım etmiş kişilerin tatmin duygusu elde etmesine yardımcı olur. Şayet bir tekniker veya üstat değilseniz, yardım istediğiniz üstatlar ve uzmanlar için bu duygunun çok önemli olduğu konusunda bize güvenebilirsiniz. Çözülememiş sorunlar düş kırıklığı yaratır. Üstatlar bu sorunların çözülmüş olduğunu görmeye can atarlar. Sorunların çözülmüş olduğu duygusunu üstatlara yaşatmak, size ileride meydana gelebilecek sorunların çözümünde çok büyük faydalar sağlayacaktır.

Unutmayın ki bu şekilde davranarak, gelecekte sizinle aynı sorunla karşılaşacak insanlara da yardımcı olmuş olmaktasınız. Bu sorunun ve çözümünün ileride başkaları için de gerekli olup olmayacağını kendinize sorun. Bu sorunun, bir kılavuzun veya bir SSS çalışmasının parçası olmayı hak edip etmediğini kendinize sorun. Şayet cevabınız evet ise, bu yamayı geliştiricilere gönderin.

Üstatlar arasında, bu tür davranışlar, törensel kibarlıklardan daha önemlidir. Bu oyunda diğerleri tarafından kabul görmek istiyorsanız, bu oldukça faydalı bir yöntem olabilir.

 

 

 

Size kabalık olarak görünen pek çok şey, üstatların dünyasında saldırı olarak algılanmaz. Bu dolaysız yoldan yapılan, sorunları çözmenin sahte kibarlık safsataları ile vakit kaybetmekten daha iyi bir iş olduğunu düşünen doğal insanların kullandığı lanet bir iletişim tarzıdır.

Herhangi bir şeyi kabalık olarak algıladıysanız sakin olun. Şayet birileri oyunun kuralını bozuyorsa, kıdemli birileri bu kişiye sakin olmasını söyleyecektir. Eğer bu olmaz ise, size karşı kabalık yaptığınız kişi aslında üstatların kültür ve kurallarına uygun davranıyor ve burada siz hatalısınız demektir. Bu durumda bir cevap alma ihtimaliniz oldukça düşük olacaktır.

Diğer yandan, hakedilmemiş kabalıklar ile arada bir karşılaşabilirsiniz. Bu durumda kabul edilebilir sınırlar içinde sert bir tepki vermekten çekinmeyin. Fakat bunu yapmadan önce karşınızdakinin tamamen haksız olduğuna emin olun. Bir kabalığı düzeltmek ile anlamsız bir tartışmayı başlatmak arasındaki fark oldukça ince bir çizgidir. Üstatların gaf yapma oranları pek yüksek değildir. Eğer bir çaylak veya dışarıdan biri iseniz büyük bir gaf yapma riskiniz çok yüksek demektir. Eğlence yerine bilginin peşindeyseniz, ellerinizi klavyeden uzak tutun. Emin olun bu riske değmez.

(Bazı insanlar, üstatların pek çoğunun yumuşak huylu otizim veya Asperger Sendromuna yakalanmış kişiler olduğunu, normal insanlar gibi sosyal ilişkiler kurabilmek için gerekli olan beyinsel işlevlerden yoksun cins insanlar olduklarını düşünürler. Bu doğru veya yanlış olabilir. Şayet siz bir üstat değilseniz ve bizlerin beyinsel özürlü manyaklar olduğunu düşünüyosanız, bu size bizim saçmalıklarımızla başa çıkmak için yardımcı olabilir. Devam edin. Bunu umursamıyoruz; olduğumuz gibi olmayı seviyoruz. Klinik testlerde oldukça sağlıklı “paranoyaklar” olarak görünmekteyiz.)

Sıradaki bölümde, değişik konulardan bahsedeceğiz: hatalı bir davranışta bulunduğunuz durumlarda göreceğiniz “kabalık” çeşitlerini göreceğiz.

 

Muhtemelen, üstat forumlarında bir iki kez duvara çivilenirsiniz. Bunların ayrıntıları, bu kılavuzda anlatılanlar veya benzerleri gibi olabilir. Nerelerde çuvalladığınız size söylenir ve bu muhtemelen oldukça renkli bir şekilde kamusal alanda yapılır.

Bu olduğu zaman yapabileceğiniz en aptalca şey; bağırıp çağırmak, haksızlığa uğradığınızı, kanuni haklarını arayacağınızı, onu anasından doğduğuna bin pişman edeceğinizi, patronunu tanıdığınızı ve bunun bedelini ödeteceğinizi, vs… söylemektir. Bunun yerine şunu yapın:

Boşverin gitsin. Bu normal ve aslında oldukça sağlıklı bir şeydir.

Toplumsal kurallar kendi bakımlarını kendileri yapmazlar. Bu kurallar, bunları uygulayan kişilerce tayin edilir ve yönlendirilir. Bu kişiler göz önünde olan insanlardır. Bütün eleştirilerin özel iletiler ile yapılması gerektiğini düşünmeyin, işler böyle yürümez. Birileri sizin yaptığınız bir şeyi beğenmez ya da yanlış olduğunu söylerse, kişisel olarak tacize uğradığınız çığlıkları atmanız da yararlı değildir. Bunlar kaybedenlerin davranışlarıdır.

Kibarlık olayını abartmış bazı üstat forumları vardır. Üyelerin gönderdikleri iletilerde hata olduğunu söyleyen iletiler atmak buralarda yasaktır. Buralarda “Yardım etmeyecekseniz, çenenizi kapalı tutun” kuralı uygulanır. Sonuçta ulaşılacak bir yer yoksa, seyahat etmenin bir anlamı olmadığı gibi, bu tür forumlar gevezelik yapılan boş ve gereksiz yerlerdir.

Abartılı dostluk ya da yararlılık: seçim sizin.

Unutmayın: Üstatlar, sizin çuvalladığınızı söylüyorsa ve bunu bir daha yapmamanızı istiyorlarsa, bunun iki sebebi olabilir: ya sizin için ya da topluluk için duyulan endişe. Aslında sizi yok farzederek hayatından çıkarabilir ve bu yol ilkine göre çok daha kolaydır. Eğer minnettar olamıyorsanız, en azından saygılı olun, nazik bir bebek gibi davranılmayı beklemeyin.

Bazen görünürde bir neden olmadan da, kimseyi rahatsız etmeseniz de (ya da sadece onlar ettiğinizi düşünseler bile) insanlar size kişisel olarak saldırabilirler. Bu durumlarda şikayetçi olmak başkalarını gerçekten rahatsız etmenize neden olacaktır.

Bu tartışmaları başlatanlar ya kendilerini uzman sanan acemiler ya da sizi rahatsız edip edemeyeceğini deneyen psikologlardır. Diğer okuyucular onları umursamayacak veya kendileri ile ilgilenmenin bir yolunu bulacaklardır. Böyle tartışmalar başlatanlar kendileri için problem yaratırlar, bununla da sizin ilgilenmeniz gerekmez.

Sizi böyle bir tartışmanın içine çekmelerine de izin vermeyin. En iyisi böylelerini görmezden gelmektir.

 

Aşağıda üstatların cevap vermeye değmeyeceğini düşündüğü, bazı klasik aptalca sorular bulacaksınız:

Bu bölümde, nasıl akıllıca soru sorulduğunu örneklerle göstermeye çalışacağım. Aynı problem hakkında bir çift soru göreceksiniz: doğru düzgün sorulmuş olan ve aptalca sorulmuş olan.

Son sorudaki, “Bana bir cevap verin!” ve “Bu sorunu çözmem için ek olarak daha ne tür testler yapabileceğimi bulmama yardım eder misiniz lütfen?” istemleri arasındaki küçük ama önemli farka dikkat edin.

Esasında son olay 2001 Ağustos’unda linux-kernel e-posta listesinde (lkml) olmuş gerçek bir olayı temel almaktadır. Orada soruyu soran kişi ben(Eric)dim. Bir Tyan S2462 ana kart üzerinde anlaşılmayan hatalar oluyordu. Liste üyeleri, bu sorunu çözmem için ihtiyaç duyduğum kritik bilgileri göndermişlerdi.

Soruyu benim sorduğum yöntemi kullanarak sormakla, insanlara “çiğneme tütünü” vermiş olursunuz: Soruyu, insanları kışkırtacak şekilde basit ve çekici hale getirdim. Karşımdakilere, onların yeteneklerine saygı gösterdiğimi ve benimle aynı dünyada yaşayan insanlar olarak gördüğümü ve sorunun çözümünde onlara güvendiğimi belirtmiş oldum. Ayrıca, tıkandığım test aşamalarının neler olduğunu belirterek, onların zamanlarında saygı gösterdiğimi de belirtmiş oldum.

Bütün bunlardan sonra, onlara teşekkür edip, sorunun nasıl çözüldüğünü bildirdiğimde; listedeki üyelerden birisi, bu sorunun çözüme ulaşmasının sebebinin benim “adım/ünüm” değil, soruyu soruş biçimim olduğunu söyledi.

Üstatlar, acımasız bir şekilde, yetenek ve beceriye göre ödüllendiren bir sisteme sahiptirler. Eminim ki o sözü bana söyleyen kişi haklı idi. Şayet bir salak gibi davranmış olsa idim, oldukça sert tepki alacağım gün gibi aşikardı. Bütün olayı bir açıklama şeklinde yazma önerisi, beni bu kılavuz yazmaya götüren sebep olmuştur.

Eğer bir cevap alamazsanız, bunu kişisel bir olay olarak algılamayın. Bazen, sorduğunuz sorunun cevabı, grup üyeleri tarafından bilinmiyor olabilir. Cevap alamamış olmanız, sizin önemsenmediğiniz anlamına gelmez. Kuşkusuz bu farkı dışarıdan algılamak oldukça zor olsa gerek.

Genel olarak; aynı soruyu tekrar gruba göndermek kötü bir fikirdir. Bu, anlamsız bir şekilde kızgınlık ifadesi olarak yorumlanabilir. Sabırlı olun: size yanıt verebilecek kişi farklı zaman dilimlerinde olduğundan uyuyor olabilir. Ya da sorunuz iyi biçimlendirilmiş değildir.

Yardım alabileceğiniz başka kaynaklar mevcut. Genellikle çaylaklar için daha uygun olabilecek yerler bulabilirsiniz.

Herhangi bir uygulama yazmamış olsalar bile, uygulamalar konusunda bilgili ve ilgili yerel kullanıcı grupları ve İnternet grupları bulabilirsiniz. Bu gruplar, insanların birbirine ve çaylaklara yardım etmesi amacı ile kurulmuştur.

Yardım alabileceğiniz irili ufaklı pek çok ticari şirket bulunmaktadır (Red Hat ve SpikeSource diğer pek çokları arasından en çok bilinenleridir). Yardımdan payınıza düşen kısmı alamayacağınız fikrine saplanıp dehşete düşmeyin. Nasıl ki arabanızın motorunda bir sorun olunca, gidip ücreti karşılığı tamir ettiriyorsanız, yazılımlarda bir sorun olduğunda da bu yola başvurabilirsiniz. Yazılımları ücretsiz edinmiş olsanız bile, her zaman ücretsiz destek bekleyemezsiniz.

Linux gibi yaygın yazılımlar için, geliştirici başına en azından 10.000 kullanıcı düşmektedir. Bir kişinin 10.000 kişiden gelecek yardım beklentisini karşılaması mümkün değildir. Yazılım desteği için para ödemeniz gerekse bile, bunun bedelini yazılımı satın almak için ödeyeceğiniz bedelden daha az olduğunu unutmayın (kapalı kaynak kodlu yazılımların desteği genellikle açık kaynak kodlu olanlara kıyasla daha pahalıdır).

Şayet soruyu cevaplamak için araştırma yapmış iseniz, cevabı uydurmuş gibi görünmektense, yetenek ve becerilerinizin ortaya çıkmasına izin verin. İyi bir soruya cevap vermek, birini bir öğünlük yemek ile beslemek ile aynıdır ama gerekli yenetekleri kazanmaları için örneklerle anlatarak sağlamak ona balık tutmayı öğretmek olacaktır.

Eğer kişisel bilgisayarların, Unix’in ve Internetin nasıl çalıştığını merak ediyorsanız The Unix and Internet Fundamentals HOWTO‘yu okuyabilirsiniz.

Eğer bir yazılım geliştirir veya bir yazılım için yama hazırlarsanız Software Release Practice HOWTO‘yu rehber olarak kullanabilirsiniz.

 

Evelyn Mitchell bazı örnek aptalca sorularda katkıda bulunmuş ve “Nasıl İyi Cevap Verilir” bölümü için de ilham kaynağı olmuştur. Mikhail Ramendik değerli önerileri ile katkıda bulunmuştur.”

 

• docs.comu.edu.tr
• belgeler.org