İngilizce’deki ‘Free Software’ ifadesindeki ‘Free’ kelimesi özgürlüğü ifade etmektedir, ücreti değil (çn. Türkçe’deki karşılıkta böyle bir sorunumuz yoktur). 80’lerden beri bu anlamda kullanılmaktadır, ilk bütünsel tanım Şubat 1986’da yayınlanan GNU Bülteni, c. 1 n. 1 olarak gözükmektedir. Özgür Yazılım’ı özellikle dört özgürlük tanımlamaktadır.
-
Herhangi bir amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü.
Özgür Yazılım kullanımına, zamansal (“30 günlük deneme sürümü”, “lisansın süresi 1 Ocak 2004’te dolar”), amaçsal (“izin sadece araştırma ve ticari olmayan kullanım içindir”, “kıyaslama için kullanılmaz”) veya coğrafik (“X ülkesinde kullanılmamalıdır”) kısıtlamalar koymak bir programı özgür olmayan bir program haline getirir.
-
Her ne istiyorsanız onu yaptırmak için programın nasıl çalıştığını ögrenmek ve onu değiştirme özgürlüğü.
Bir programın kavranması veya değiştirilmesine, özel lisansların zorunlu satın alımı, karşılıklı gizlilik anlaşması imzalanması veya – birçok biçime veya gösterime sahip programlama dilleri için – tercih edilen programı (“kaynak kodu”) kavrama veya düzenleme yöntemini erişilmez kılmak gibi yasal veya pratik kısıtlamalar koymak da programı özel mülk (özgür olmayan) program haline getirir. Programı değiştirme özgürlüğü olmadan insanlar tek bir sağlayıcının insafına kalacaklardır.
-
Kopyaları dağıtma özgürlüğü. Böylece komşunuza yardım edebilirsiniz.
Yazılımlar adeta maliyetsiz bir şekilde kopyalanabilir/dağıtılabilir. İhtiyacı olan bir kişiye programı vermenize izin verilmiyor, bu o programı özgür olmayan bir program yapar. Eğer istiyorsanız kopyalama/dağıtmayı bir ücret karşılığında da yapabilirsiniz.
-
Programı geliştirme ve geliştirmeleri toplumun kullanımına açma özgürlüğü, böylece bütün toplum yarar sağlar.
Hiç kimse bütün alanlarda eşit derecede iyi programcı değildir. Bazı insanlar nasıl programlama yapılacağını hiç bilmezler. Bu özgürlük, bir problemi çözmek için zamanı veya yetenekleri olmayanların değiştirme özgürlüğüne dolaylı olarak erişimini sağlar. Bu bir ücret karşılığında yapılabilir.
Bu özgürlükler haktır, zorunluluk değildir, yine de toplum için bu özgürlüklere saygı gösterme bireyi zaman zaman zorunlu kılabilir. Herhangi biri bunları kullanmak istemeyebileceği gibi, hepsini kullanmayı da seçebilir. Özellikle şunun anlaşılması önemlidir, Özgür Yazılım ticari kullanımı dışlamaz. Eğer bir program ticari kullanıma ve ticari dağıtıma izin vermekte aksıyorsa o Özgür Yazılım değildir. Elbette gittikçe artan sayıda şirket iş modellerini tamamen veya kısmen Özgür Yazılım üzerine temellendirmektedir, bunların bir kısmı en büyük özel mülk yazılım sağlayıcılarıdır. Özgür Yazılım yardım ve destek sağlamayı meşru kılar, zorunlu kılmaz.
Terminoloji
Özgür Yazılım (“Free Software”), özgürlüklere itibar eden yazılımlar için kullanılan özgün terimdir ve bu terminolojinin neden günümüzde de kullanılmaya devam edildiğine ilişkin önemli nedenler vardır. Özgür Yazılım özgürlüğü akla getirir ve çevrildiğinde özgürlük ve ücret arasında açık bir ayrım vardır. Fransızca’da Özgür Yazılım “logiciels libre”, İspanyolca’da “software libre”, İtalyanca’da “software libero” ve Danca’da “Fri Software” şeklinde kullanılır.
Açık Kaynak
3 Şubat 1998’de, tarayıcılarının Özgür Yazılım olarak yayınlanacağını duyuran Netscape ilanını takiben, bir grup insan Silikon Vadisi Palo Alto’da buluşarak Özgür Yazılım için “Açık Kaynak” terimini kullanmaya yönelik bir pazarlama kampanyası başlatmayı önerdiler. Amaç Özgür Yazılım’ın hızlı ticarileşmesini ve Özgür Yazılım’ın gelişen yeni ekonominin şirketleri ve risk sermayedarları tarafından kabulünü sağlamaktı. Bu amaça yönelik olarak, Özgür Yazılım’la ilişkili olan bütün uzun dönemli konuları (felsefe, etik ve toplumsal etkiler gibi) bir kenara bırakmaya yönelik bilinçli bir tercihte bulundular, bu konuların ekonomi tarafından hızlı kabülde engel olduğunu düşünüyorlardı. Sadece teknik yararlara odaklanmayı önerdiler.1.
İnsanlar tarafından sıklıkla iyi niyetli bir şekilde Özgür Yazılım’la aynı anlamda kullanılsa da, “Açık Kaynak” terimi – özgün olarak lisanslar ve gerçekleştirimler açısından Özgür Yazılım’la aynı şeyi ifade etmek için tanımlandı – şişirilmiş bir kullanıma sahiptir. Bugünlerde, sürekli Özgür Yazılım ile yüksek derecede özel mülk olan Microsoft’un “Hükümet Güvenlik Programı” arasındaki herşey için kullanılıyor.2.
‘Libre’ (Özgür) Yazılım
Avrupa Komisyonu, Özgür Yazılım’la düzenli bir şekilde ilgilenmeye başladığında, İngilizce “Free” kelimesinin yarattığı anlam belirsizliğinden ve aynı şekilde “Açık Kaynak” teriminin yanlış anlamalarından kaçınma arayışındaydı. Bu arayış 1992’den beri arada sırada beliren üçüncü bir terimin benimsenmesine yol açtı: “Libre Software”. Bu terim şişirme kullanımlara direncini gösterdi ve Özgür Yazılım’a özdeş bir şekilde hala kullanılıyor. Bu yüzden İngilizce konuşurken yanlış anlaşılmaktan çekinenler için bir çözüm sunmaktadır.
- Kaynak için OSI FAQ‘ı inceleyiniz. : “‘Açık kaynak’ ‘özgür yazılım’la nasıl ilişkili? Açık Kaynak Oluşumu özgür yazılım için bir pazarlama programıdır. “Özgür Yazılım” için ideolojik yüksekten atma yerine somut pragmatik zeminlerde bir basamaktır. Cazip öz değişmemiştir, kaybeden tutum ve sembolizm değişmiştir” Bu nezaketsiz SSS maddesi dışında, OSI ve destekçileri “Özgür Yazılım” teriminden genel olarak kaçındılar.
- Bu programda hükümetler ve hükümetlerarası kuruluşlar, özel Microsoft tesislerinde Windows kaynak kodunun kimi kısımlarına yüzeysel bir bakış için azımsanmayacak ücretler ödüyorlar. Bu “Güvenlik Algısını” arttırabilir ama özünde yararsızdır – özellikle baktıkları şeyin kendi bilgisayarlarında olup olmadığını bile bilmedikleri durumda. Ve elbette onlara özgürlük de sağlamaz.
